الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله , وبعد:
معني اصطلاحِ «اهل حديث» چيست؟منظور اهل سنت ، از اهل حديث چه کسانی هستند؟
آيا اين کلمه مخصوص عالمان حديث است يا شامل همه ی علمای امت می شود؟
اهل حدیث مخصوص ترین مردم نسبت به حدیث و کسانی اند که به حدیث چنگ می زنند و در اخلاق و سلوک و عبادت و معاملات قولاً و عملاً ، و همچنین در اعتقاداتشان چه ظاهراً و چه باطناً از آن پیروی می کنند.
اهل حدیث همان اهل سنت و جماعت هستند، پس حدیث، همان سنت و جماعت می باشد که حق است ، و کسی که از حديث پيروی می کند بر حق است .
اهل حدیث همان فرقه ی نجات دهنده است، کسی که با پیروی کردن از حدیث نجات نیابد پس با چه چیزی نجات می یابد؟
اهل حدیث همان طائفه ی منصوره (گروه تاييد شده) هستند، کسی که با حدیث پیروز نشود پس با چه چیزی پیروز می شود ؟
امام احمد درباره ی طائفه ی منصوره گفته است : اگر طائفه ی منصوره همان اهل حدیث نباشد پس من نمی دانم که چه کسانی هستند!! (فتح الباري 1/85)
و آنان تا روز قیامت بر حق استوارند. با حدیث ظهور کردند ، با حدیث پیروز شدند و به سبب آن هم نجات یافتند. و اینها همه الفاظ و اصطلاح است که دارای عموم و خصوص یا مطلق و مقید است . هرگاه یکی از الفاظ و اصطلاحات به صورت مطلق آمد دیگری نیز در آن وارد میگردد و لفظ بر همه فرقه های گروه ناجیه دلالت می کند .و اگر لفظ اهل حدیث با لفظ دیگر همراه آید نشان ميدهد که منظور کسانیند که به حدیث می پردازند .این تفسیری است که بسیاری از سلف در مورد اهل حدیث – که خاص به حدیث میپردازند – ارائه می دهند .
شیخ الاسلام ابن تيميه رحمة الله علیه میگوید : منظور از اهل حدیث کساني نيستند که به روایت و کتابت و حفظ آن بپردازند . بلکه مقصد کسانيند که به حفظ و شناخت ظاهر و باطن آن شايسته ترند و در ظاهر و باطن پیرو آنند و آن را به کار میبندند.(مجموع الفتاوى4/95)
اهل حدیث تا قیامت بر حق هستند ، به وسیله حدیث پیروز می شوند و به وسیله ی آن نجات می یابند. اهل حدیث همان سلف امت و کسانی هستند که بعد از صحابه ، تابعین ، و ائمه بوده اند و از راه آنها پیروی کرده اند . (مجموع الفتاوى6/355)
وأهل الحديث هم أهل النبي وإن *** لم يصحبوا نفسه، أنفاسه صحبوا
(اهل حدیث ، اهل نبی می باشند ،گر چه با خود او همراه نبوده اند اما با انفاس قدسی او همراه هستند)
در میان اهل حدیث ، اشخاص عالم، فقیه، خطیب، دعوت دهنده به کار نیک و نهی کننده از کارهای منکر وجود دارد که خداوند آنها را ارکان شریعت قرار داده است و به وسیله ی آنها بدعت های زشت را نابود کرده است . آنها در میان بندگان خداوند اشخاص امین هستند و واسطه ی بین پیامبر و امتش ، افراد کوشا در حفظ ملت پیامبر ، دارای نورهای فروزان، فضیلت مشهور، نشانه های روشن، مذهب مشخص، دلایل قوی، می باشند و هرگاه بعضی از آنها در مقابل هوا و هوس و سختی ها قرار می گیرند به حدیث مراجعه می کنند و بهترین را انتخاب می کنند ، کتاب الله برایشان کافی است، سنت ، حجت و دلیلشان و رسول الله پیشوایشان است . بر هوای نفسانی خود پافشاری نمی کنند ، رای و نظر معیارشان نیست و آنچه را که از رسول الله روایت و صحیح باشد قبول می کنند . مسئول حفاظت از دین و حفاظت از جایگاه علم هستند . اگر در حدیثی میانشان اختلاف باشد ، به خود احادیث مراجعه می کنند و هنگامی که از راه حدیث داوری و حکم کردند پس این عملشان بسیار مورد قبول است. هر آنچه که به آن حکم کنند قابل قبول و اجراست ، هر عالم و فقیهی ، هر امام والامقامی ، هر زاهد در میان قومش ، هر سخنور نیکویی از میان آنان است . و ایشان جمع بزرکی هستند . راه آنان راه درست است . هر بدعت گذاری به عقیده ایشان تظاهر میکند و نمی تواند بر مذهبی غیر مذهب آنان سخن بگوید . هرکس به آنان سوء قصد کند خدا او را بر جای خود می نشاند . و هرکه به دشمنی با آنان بر خواست خدا با او دشمنی میکند . و کسی که میخواهد به آنان شری برساند ناتوان می ماند و هرکه از آنان دوری جوید راهش به جایی نمیرسد. هر دینداری نیازمند ارشادات آنان است . هر کس به آنان نگاه بد دارد درمانده است .و خداوند بر نصرت آنان تواناست. (شرف أصحاب الحديث للخطيب البغدادي ص4)
و معلوم است که هرکس به کلام متبوع و احوال و مقاصد ظاهری و باطنی آن آگاهتر به آن بیشتر پایبند باشد همانا او شایستگی بیشتر دارد که به آن کلام (حدیث ) مختص و منتسب گردد .
اهل حدیث همان اهل جهاد و مرزبانان هستند. ابو منصور بغدادی گفته است : مرزبانان روم و جزیره ی شام و آذربایجان همگی بر مذهب اهل حدیث بوده اند و نیز مرزبانان آفریقا و اندلس و همه ی مرزبانان دریای مغرب و مرزبانان یمن در ساحل زنج مذهب همه ایشان اهل حدیث بوده است . (أصول الدين1/317 نقلا عن قدم أصحاب الحديث للهاشمي ص56)
اهل حدیث کسانی هستند از متقدمین مانند صاحبان صحاح و سنن و مسندها که برای جمع آوری حدیث در خشکی و دریا و شرق و غرب سفر کردند و این گونه نیست که هرکس به تصحیح و تضعیف احادیث بپردازد اهل حدیث به حساب آید .(یعنی اینکه روایات و احادیث از نظر صحت و سقم بر رسی کند). و از متاخرین افراد زیادی را دیده ایم که به اهل حدیث طعن وارد کرده و با آنها دشمنی می کنند مانند صوفی های خرافاتی و افراد بدعتی گمراه.
اهل حدیث داناتاین مردم نسبت به حدیث هستندـ و معلوم است که هرکس به کلام متبوع و احوال و مقاصد ظاهری و باطنی آن آگاهتر به آن بیشتر پایبند باشد همانا او شایستگی بیشتر دارد که به آن کلام ( اینجا یعنی حدیث ) مختص و منتسب گردد .( مجموع الفتاوى4/91)
شکی نیست که اهل حدیث داناترین افراد امت هستند و نسبت به شناخت پیامبر تخصص بیشتری دارند . اهل حدیث همان پیروان صحابه رض هستند ، آنها پیرو آثار نبوی و سنت هستند و به راه و روش صحابه از همه داناتر و پیرو راه و روش آنها می باشند و به کتاب و سنت در هر زمان و هر جا ، علم و آگاهی دارند و برترین افراد نسبت به دیگران هستند (العقيدة الأصفهانية1/15)
اهل حدیث به جز پیامبر نسبت به چیز دیگر تعصب ندارند و داناترین مردم نسبت به احوال و اقوال پیامبر هستند و احادیث صحیح را بهتر از بقیه تشخیص می دهند و صحت و سقم آنها را بهتر می دانند . ائمه آنها در آن فقیهند و به معانی آن آگاهند و با صدق و عمل و محبت تابع آنند . با هرکس که با آن دوستی کند دوستند و دشمنان آن را دشمن دارند .آنان کسانیند که سخنان کوتاهی دارند که از کتاب و سنت آبیاری می شود و از هر کلامی که با قرآن و سنت تطابق نداشته باشد اصول دین خود نمی دانند بلکه هرآنچه که در کتاب و سنت آمده همان اصل دینشان است و به آن اتقاد دارند و همان پشتوانه دین آنان است . چیزهایی مثل اسما و صفات ( خداوند ) قدر ، وعید ، امر به معروف و نهی از منکر و غیره که بسیاری از مردم در آن به نزاع و اختلاف پرداخته اند ، به خدا و رسول می سپارند و اینگونه الفاظی که اهل تفرقه و اختلاف در آن تنازع کرده اند را تفسیر میکنند . اگر یک مساله واقعا از کتاب و سنت روایت شده باشد و مخالف با کتاب و سنت نباشد، آنرا ثابت می کنند که از کتاب و سنت آمده است. و اگر مساله ای مخالف با کتاب و سنت بیاید آن را باطل می کنند و از ظن و گمان و هوای نفسانی پیروی نمی کنند ، زیرا پیروی کردن از ظن و گمان جهل است و پیروی کردن از هوای نفسانی ، هدایتی در بر ندارد بلکه ظلم است و دو چیز شر و بد که جهل و ظلم باشند در اینجا با هم جمع می شوند. (مجموع الفتاوى 3/347)
چیزی که اهل حدیث را از دیگران متمایز کرده ثابت قدم بودن بر اصولشان در همه ی موارد سختی و زمان فتنه می باشد. هیچ یک از علمای اهل حدیث و افراد صالحشان به یاد ندارند که از اعتقاد و قولشان رجوع کرده باشند بلکه اگر آنها با انواع سختی ها و فتنه ها آزمایش شوند از نظر صبر افضل ترین مردم هستند و صبر و استقامت در میان اهل حدیث نسبت به اهل کلام و فلسفه چندین برابر است . (مجموع الفتاوى 4/ 51)
اهل حدیث افرادی هستند که اتفاق و اتحاد را بسیار دوست دارند و بیشتر از دیگران از اختلاف و جدایی نفرت دارند. و اتفاق و اتحاد آنها را نمی یابی مگر به خاطر پیروی کردن از آثار انبیاء و قرآن و حدیث . و تفرقه و جدایی و اختلافشان را نمی بینی مگر زمانی که این موارد را ترک کنند و از قرآن و سنت پیروی نکنند. {وَلا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ} اهل رحمت هیچ گاه با یکدیگر اختلاف نمی کنند آنها از نظر گفتار و کردار پیرو انبیا هستند . آنها در میان این امت اهل حدیث و قرآن هستند پس هر کسی که با آنها درباره ی چیزی مخالفت کند به همان اندازه از رحمت خداوند دور می شوند . (مجموع الفتاوى 4/50-51)
اهل حدیث با منهج واحد و متحد بودن و اختلاف کمشان متمایز و شناخته می شوند .
چیزی که به ، بر حق بودن اهل حدیث دلالت دارد این است که اگر همه ی کتابهای تالیف شده شان، هم کتب قدیمی و هم کتب جدید را از اول تا آخر مطالعه کنیم با وجود مختلف بودن سرزمین ها و زمانهایشان، و دور بودنشان از یکدیگر، همه ی آنها را در بیان کردن اعتقاد ، مانند هم و بر یک روش می بینیم، که در این راه با اتحاد حرکت می کنند و ذره ای از این راه کج و منحرف نمی شوند . اقوال و افعالشان یکی ست ، میان آنها هیچ اختلاف و تفرقه ای نمی بینید.
اگر همه ی سخنانشان را که از گذشتگان خود نقل می کنند جمع آوری کنیم ، آن سخنان را اینگونه می یابید که گویی همه ی آنها از یک قلب بلنده شده اند و از یک زبان جاری شده اند. آیا برای بر حق بودنشان دلیلی روشن تر از این می خواهید؟ (الانتصار لأصحاب الحديث للسمعاني ص45)
اهل حدیث معصوم نیستند و نیز گاهی دچار لغزش و گناه می شوند. آنها یک حزب نیستند که با این اسم شناخته شوند، بلکه در کشورهای مختلف جهان و در سرتاسر دنیا پراکنده هستند. بعضی از آنها مبارزان و مجاهدان شجاعی هستند که در میان جنگ با دشمن می جنگند، بعضی از آنها فقیه، بعضی محدث، بعضی پرهیزکار و امر کنندگان به کار نیک و نهی کنندگان از منکر هستند و لازم نیست که همگی در یک جا جمع باشند بلکه آنها در اقصی نقاط زمین متفرق و پراکنده هستند. (شرح مسلم للنووي 13/67)
اینها اهل حدیث با صفات و خصوصیاتشان بودند از خداوند متعال مسالت دارم که شما نیز با آنها دیدار و ملاقات داشته و از آنها باشید.
و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله و صحبه و سلم
